Monastyr Krzyża Świętego w Podkamieniu

Klasztor Krzyża Świętego
Монастир походження дерева Хреста Господнього
Ilustracja
Państwo

 Ukraina

Obwód

 lwowski

Miejscowość

Podkamień

Wyznanie

grekokatolickie

Kościół
Historia
Data odbudowy

trwa

Poprzednie wyznanie

rzymsko-katolickie

Dane świątyni
Wieża kościelna
• liczba wież


1

Położenie na mapie obwodu lwowskiego
Mapa konturowa obwodu lwowskiego, blisko prawej krawiędzi nieco u góry znajduje się punkt z opisem „Klasztor Krzyża Świętego”
Położenie na mapie Ukrainy
Mapa konturowa Ukrainy, po lewej nieco u góry znajduje się punkt z opisem „Klasztor Krzyża Świętego”
Ziemia49°56′N 25°19′E/49,933333 25,316667
Multimedia w Wikimedia Commons

Klasztor Krzyża Świętego[1] (ukr. Монастир походження дерева Хреста Господнього), także: kościół p.w. Wniebowzięcia Najświętszej Panny Marii i klasztor oo. dominikanów, kościół i klasztor Pochodzenia Drzewa Krzyża Pańskiego – zabytkowy zespół w Podkamieniu, jeden z najwspanialszych barokowych zabytków w rejonie brodzkim w obwodzie lwowskim w Ukrainy. Wcześniej nazywany był Ruską[2] czyli Podolską Częstochową. Obecnie monaster należy do greckokatolickiego zakonu studytów. Miejsce zbrodni dokonanej między 12 a 16 marca 1944 roku przez ukraiński pododdział UPA na kilkuset Polakach[3].

Historia

Widok przed 1892
Ołtarz główny, zniszczony przez bolszewików

Okres rzymskokatolicki

Kościół i klasztor oo. dominikanów zostały zbudowane na miejscu zamku[4] Piotra z Żabokruk Cebrowskiego. Fundator udał się na pielgrzymkę do Rzymu, gdzie postarał się o dyplom odpustu dla nowej swej fundacji[5].

W 1612 poczęto murować kościół oraz klasztor[6]. Fundatorem tej budowli został ówczesny właściciel Podkamienia Baltazar Cetner[7]. W sierpniu 1635 wybudowana została cegielnia[8]. Prawdopodobnie w 1635 roku rozpoczęto budowę kościoła, który zastąpił świątynię, ufundowaną przez B. Cetnera[7]. 26 marca 1643 nowy przeor o. Hippolit Zaklika wysłał do Lwowa brata Kandyda, by sprowadził zdolnych murarzy i budowniczych dla prowadzenia murów klasztoru oraz urządzenia mieszkania dla zakonników, którzy w domkach drewnianych mieszkali. Kolejnemu właścicielowi Podkamienia, Akeksandrowi Cetnerowi, który mało łożył na budowę, plan budowli nie podobał się i on radził mury rozebrać. Jednak dominikanie uznali niegodność tej rady[9]. Biskup bakowski Armand Wiktoryn Cieszejko 15 maja 1695 za zezwoleniem kapituły łuckiej konsekrował odbudowany kościół[10] wraz z czterema głównymi ołtarzami[11]. 9 lipca 1702 r. przeor zawarł układ z Janem Rostafińskim, snycerzem, i Kazimierzem Dzieckowiczem, stolarzem, w celu wystawienia nowego ołtarza w kaplicy św. Dominika[12]. Horodyszcze, Nosowce[13] oraz Hniezdyczna byli własnością klasztoru[14].

Zbigniew Hornung, którzy przypisał wystrój kościoła w Podkamieniu Fabianowi Fesingerowi,[15] uważał, iż Franciszek Olędzki był autorem rzeźb w kościele w Buczaczu, oraz w Beresteczku i Łopatynie. Jednak Jan K. Ostrowski twierdził, że zespół dekoracji figuralnych kościoła w Podkamieniu (oraz w Beresteczku i Łopatynie) ma rozwiązanie kompozycyjne odmienne od znanego w tzw. "kręgu buczackim"[16].

Przy kościele jest kaplica Cetnerów pw. św. Dominika[17].

Opis

W kościele znajdował się cudowny obraz Najświętszej Marii Panny[20].

Na ścianach i sklepieniach kościoła zachowały się resztki polichromii wykonanych ok. 1766 przez lwowskiego malarza Stanisława Stroińskiego. Do najlepiej zachowanych należy przedstawienie Nawiedzenia Elżbiety przez Marię. Jeszcze większą wartość ma południowa kaplica św. Dominika (mauzoleum Cetnerów herbu Przerowa), której wnętrze i tambur kopuły pokrywa dekoracja stiukowa. Bogatą dekorację z przeważającymi motywami roślinnymi, głównie bardzo plastycznymi kiściami owoców wykonał włoski sztukator Giovanni Battista Falconi ok. 1648 roku. Wysokiej klasy dekoracja jest jednym z najlepszych dzieł artysty działającego na terenie południowo-wschodniej i centralnej Rzeczypospolitej. Nie zachowało się bogate wyposażenie rzeźbiarskie - cenny zabytek sztuki - wykonane przez czołowych rzeźbiarzy lwowskich: Piotra Polejowskiego, Sebastiana Fesingera i Antoniego Osińskiego[21].

Zobacz też

Przypisy

  1. ↑ Polski egzonim wprowadzony na 123. posiedzeniu KSNG.
  2. ↑ Jan K. Ostrowski, Z problematyki warsztatowej i atrybucyjnej rzeźby lwowskiej w. XVIII [w] Sztuka Kresów Wschodnich: materiały sesji naukowej, 1994, nr 1, s. 82. [dostęp 2017-06-20]
  3. ↑ WładysławW. Siemaszko WładysławW., EwaE. Siemaszko EwaE., Ludobójstwo dokonane przez nacjonalistów ukraińskich na ludności polskiej Wołynia: 1939-1945, Warszawa: Wydawn. von Borowiecky, 2004, ISBN 978-83-87689-34-6 [dostęp 2024-06-01] .
  4. ↑ Podkamień. [dostęp 2016-12-14].
  5. ↑ Sadok Barącz, Wiadomość o klasztorze WW. OO. Dominikanów w Podkamieniu, s. 5.
  6. ↑ Sadok Barącz, Wiadomość o klasztorze WW. OO. Dominikanów w Podkamieniu, s. 8.
  7. ↑ a b c Michał Kurzej. Podkamień i Lublin – dekoracje sztukatorskie warsztatu Falconiego w kościołach dominikańskich, [w:] Dominikanie na ziemiach polskich w epoce nowożytnej, s. 435. Seria: Studia i Źródła Dominikańskiego Instytutu Historycznego. ISBN 978-83-60040-77-5
  8. ↑ Sadok Barącz. Dzieje klasztoru WW. OO. Dominikanów w Podkamieniu, s. 26.
  9. ↑ Sadok Barącz. Dzieje klasztoru WW. OO. Dominikanów w Podkamieniu, s. 29.
  10. ↑ Sadok Barącz, Wiadomość o klasztorze WW. OO. Dominikanów w Podkamieniu, s. 14.
  11. ↑ Sadok Barącz. Dzieje klasztoru WW. OO. Dominikanów w Podkamieniu, s. 112.
  12. ↑ Tamże, s. 119.
  13. ↑ Tamże, s. 122.
  14. ↑ Tamże, s. 132-133.
  15. ↑ Jan K. Ostrowski, Z problematyki warsztatowej i atrybucyjnej rzeźby lwowskiej w. XVIII, s. 89 (przyp. 19). [dostęp 2017-06-20]
  16. ↑ Jan K. Ostrowski, Z problematyki warsztatowej i atrybucyjnej rzeźby lwowskiej w. XVIII, s. 84. [dostęp 2017-06-20]
  17. ↑ M. Kurzej. Podkamień i Lublin – dekoracje sztukatorskie warsztatu Falconiego w kościołach dominikańskich, s. 434.
  18. ↑ Maria Krasnowolska, Giżycki Paweł (1692-1762) [w:] Polski Słownik Biograficzny, Wrocław — Kraków — Warszawa: Zakład Narodowy Imienia Ossolińskich Wydawnictwo Polskiej Akademii Nauk, 1959, t. VIII/2, zeszyt 37, s. 25.
  19. ↑ Sadok Barącz, Pamiątki buczackie, Lwów : Drukarnia «Gazety narodowej», 1882, s. 54.
  20. ↑ Cudowny obraz N. P. Maryi w Podkamieniu. „Nowości Illustrowane”. Nr 34, s. 6, 19 sierpnia 1905. 
  21. ↑ Ewa Perlińska. Dominikanie pod Diabelskim Kamieniem

Bibliografia

  • Sadok Barącz, Dzieje klasztoru Dominikańskiego w Podkamienu, Lwów, 1887.
  • Sadok Barącz, Dzieje klasztoru WW. OO.Dominikanów w Podkamieniu, Tarnopol, 1870.
  • Sadok Barącz, Pamiętnik szlachetnego Ledochowskich domu, Lwów, 1879, 220 s.
  • Sadok Barącz, Wiadomość o klasztorze WW. OO. Dominikanów w Podkamieniu, Lwów, 1858.
  • Zygmunt Ogarek, Podkamień k. Brodów. Krótki szkic historii kościoła i klasztoru dominikanskiego, Lwów 1939.
  • Konstanty Czawaga. Kurier Galicyjski. 3 (127), s. 2, 15–28lutego 2011.

Linki zewnętrzne

  • Pochówki w kościele i na cmentarzu przykościelnym. [dostęp 2017-06-20]
  • Podkamień na Podolu. [dostęp 2017-06-20]