Prawosławna metropolia kijowska
Prawosławna metropolia kijowska – prowincja administracyjna Kościoła prawosławnego z siedzibą w Kijowie. Metropolia została założona między 976 a 998. Jej metropolici uznawali zwierzchność patriarchy konstantynopolitańskiego. Organizacja wewnętrzna była wzorowana na kościele w Cesarstwie Bizantyjskim.
Zarys historii
Metropolia kijowska zajmowała sześćdziesiąte miejsce w hierarchii eparchii Patriarchatu Konstantynopolitańskiego. Pierwszym znanym z imienia jej ordynariuszem był metropolita Teofilakt, przeniesiony z metropolii Sebasty. Jeszcze za panowania Włodzimierza Wielkiego w ramach metropolii powstała sufragania w Białogrodzie[1]. Z kolei w okresie panowania Jarosława Mądrego powstało podlegające metropolii biskupstwo juriewskie[1]. W 989 r.powstała eparchia nowogrodzka, przed 1063 – czernihowska (po 1246 przemianowana na briańską i tamże przeniesiona), na początku XI w. – perejasławska[1]. Dwie ostatnie z wymienionych struktur posiadały przez pewien czas statut metropolii, jednak zostały ostatecznie zlikwidowane (odpowiednio w 1088 i 1100 r.)[2].
W wyniku rozpadu Rusi Kijowskiej i jej podboju przez Polskę, Litwę i Moskwę, w XIV w. metropolia kijowska rozpadła się na trzy ośrodki: kijowski (faktycznie włodzimierski), halicki i litewski.
W XVI w. metropolia kijowska składała się z dziewięciu diecezji. Na skutek wojen z Moskwą, w 1514 r., została utracona Eparchia smoleńska, w 1563 – połocka. W 1578 r. Stefan Batory przywrócił diecezję połocką. W dniu 25 lutego 1585 roku król Batory potwierdził przywileje dotyczące wolności i praw cerkwi prawosławnej w metropolii kijowskiej[3]. Przed unią brzeską metropolia kijowsko-halicka była podzielona na osiem eparchii: kijowską, włodzimiersko-brzeską, łucko-ostrogską, połocko-witebską, przemysko-samborską, halicko-lwowsko-kamieniecką[4]. Od 1508 r. metropolici kijowscy tytułowali się metropolitami Kijowa, Halicza i całej Rusi[5]. Mimo że stolicą metropolii był Kijów, metropolita przeważnie tam nie przebywał. Rezydował w Nowogródku, Wilnie lub w swojej poprzedniej diecezji, jeżeli był biskupem przed nominacją[4].
W myśl postanowień unii brzeskiej od 15 grudnia 1596 r. legalnie istniała w Kijowie tylko metropolia unicka. W październiku 1620 r. zaczęła nieoficjalnie funkcjonować prawosławna metropolia, prawnie zatwierdzona dopiero 14 marca 1633 r. przez sejm elekcyjny z 1632 r. i nowo wybranego króla Władysława IV.
W 1685 r. metropolita Gedeon (Czetwertyński) jako pierwszy metropolita kijowski przyjął godność od patriarchy moskiewskiego i całej Rusi Joachima i złożył mu przysięgę kanoniczną, co oznaczało przejście całej administratury do Rosyjskiej Cerkwi Prawosławnej[6]. W 1686 r. ekumeniczny patriarcha Konstantynopola Dionizy IV i Święty Synod Kościoła Konstantynopolitańskiego wydał tomos, którym przekazał metropolię kijowską pod kanoniczną jurysdykcję patriarchatu moskiewskiego[7]. W związku ze zmianą jurysdykcji nastąpiła również zmiana tytułu metropolity kijowskiego, wyrażająca uznanie przez niego prymatu Moskwy jako najważniejszego ośrodka prawosławnego na ziemiach ruskich. Tytuł metropolity został zmieniony z „metropolita kijowski i halicki i całej Rusi” na „metropolita kijowski i halicki i Małej Rosji”[8]. W kolejnych latach różnice liturgiczne między metropolią kijowską a innymi eparchiami Rosyjskiego Kościoła Prawosławnego były stopniowo likwidowane, ryt unifikowano według wzorca moskiewskiego. Metropolia kijowska straciła również szczególną autonomię administracyjną[9].
Metropolici kijowscy[10]
Podporządkowani Patriarchatowi Konstantynopolitańskiemu
| Rezydujący w Czehryniu, nieuznani przez lewobrzeżną starszyznę kozacką
Piastujący urząd metropolity w Kijowie i na lewobrzeżnej Ukrainie
Podporządkowani bezpośrednio Patriarchatowi Moskiewskiemu[12]
W jurysdykcji Patriarchatu Moskiewskiego, w Egzarchacie Ukraińskim
W jurysdykcji Patriarchatu Moskiewskiego, w Ukraińskim Kościele Prawosławnym Patriarchatu Moskiewskiego
Ukraiński Kościół Prawosławny Patriarchatu Kijowskiego (nieuznawany przez część kanonicznych Kościołów prawosławnych, uznany w 2018 przez Patriarchat Konstantynopola)
W jurysdykcji Kościoła Prawosławnego Ukrainy
|
Sytuacja na początku XXI w.
 Ławra Pieczerska | |||
| Państwo | |||
|---|---|---|---|
| Miasto wydzielone | |||
| Siedziba | |||
| Data powołania | 988 | ||
| Wyznanie | |||
| Kościół | |||
| Cerkiew | Świętych Antoniego i Teodozjusza Pieczerskich w ławrze Pieczerskiej | ||
| Biskup diecezjalny | metropolita kijowski i całej Ukrainy Onufry (Berezowski) | ||
| Biskup pomocniczy | metropolita wyszhorodzki i czarnobylski Paweł (Łebid) | ||
| Dane statystyczne (2017) | |||
| Liczba kapłanów | 777[14] | ||
| Liczba osób zakonnych | 1035[14] | ||
| Liczba parafii | 396[14] | ||
| Liczba klasztorów | 9 | ||
Położenie na mapie Kijowa  | |||
Położenie na mapie Ukrainy  | |||
Położenie na mapie Kijowa i obwodu kijowskiego  | |||
 50°26′06″N 30°33′27″E/50,435000 30,557500 | |||
| |||
| Strona internetowa | |||
Od 2013 jurysdykcja eparchii kijowskiej Ukraińskiego Kościoła Prawosławnego Patriarchatu Moskiewskiego obejmuje miasto Kijów oraz rejony borodziański, kijowsko-swiatoszyński, wasylkowski, iwankowski, makarowski, obuchowski, fastowski, poleski[15]. Katedrą eparchii jest cerkiew Świętych Antoniego i Teodozjusza Pieczerskich w ławrze Pieczerskiej[15]. Czynne są następujące klasztory:
- Pustelnia Gołosiejewska, męska
- Monaster Świętej Trójcy w Kijowie, męski
- Monaster Trójcy Świętej i św. Jonasza w Kijowie, męski
- Monaster Wprowadzenia Matki Bożej do Świątyni w Kijowie, męski
- Monaster Opieki Matki Bożej w Kijowie, żeński
- Monaster Przemienienia Pańskiego w Kniażyczach, męski
- Monaster Złożenia Szat w Tomaszowce, męski
- Monaster św. Flora w Kijowie, żeński[15]
Zobacz też
Przypisy
- ↑ a b c A. Mironowicz, Metropolia kijowska w strukturze patriarchatu konstantynopolitańskiego (988–1685) [w:] red. A. Mironowicz, U. Pawluczuk, P. Chomik, Autokefalie Kościoła prawosławnego w Polsce, Uniwersytet w Białymstoku, Białystok 2006, ISBN 978-83-7431-062-8, ss. 24–25
- ↑ A. Mironowicz, Metropolia..., s. 26
- ↑ https://www.zapiskihistoryczne.pl/files/5/Vol._87_2022/ZH_87-1_08_Rec-Kempa_N.pdf
- ↑ a b T. Śliwa, Kościół wschodni w Monarchii Jagiellonów w latach 1506–1596, w: Historia Kościoła w Polsce, T. 1, Do roku 1764, Cz. 2, Od roku 1506, red. B. Kumor, Z. Obertyński, Poznań – Warszawa 1974, s. 89.
- ↑ T. Śliwa, Kościół wschodni w Monarchii Jagiellonów w latach 1506–1596, w: Historia Kościoła w Polsce, T. 1, Do roku 1764, Cz. 2, Od roku 1506, red. B. Kumor, Z. Obertyński, Poznań – Warszawa 1974, s. 90.
- ↑ M. Bendza, Inkorporacja metropolii kijowskiej do patriarchatu moskiewskiego [w:] red. Mironowicz A., Pawluczuk U., Chomik P.: Autokefalie Kościoła prawosławnego w Polsce. Białystok: Uniwersytet w Białymstoku, 2006, s. 106–107. ISBN 978-83-7431-062-8.
- ↑ Mironowicz A.: Diecezja białoruska w XVII i XVIII wieku. Wydawnictwo Uniwersytetu w Białymstoku, 2008, s. 133. ISBN 978-83-7431-150-2.
- ↑ W. Mokry, Stosunek państwowych i cerkiewnych władz moskiewskich do ukraińskiej Cerkwi prawosławnej i unickiej w wiekach XVII–XX [w:] red. R. Łużny, F. Ziejka, A. Kępiński, Unia brzeska. Geneza, dzieje i konsekwencje w kulturze narodów słowiańskichTowarzystwo Autorów i Wydawców Prac Naukowych „UNIVERSITAS”, Kraków 1994, ISBN 83-7052-220-3, s.85
- ↑ L. Ćwikła: Polityka władz państwowych wobec Kościoła prawosławnego i ludności prawosławnej w Królestwie Polskim, Wielkim Księstwie Litewskim oraz Rzeczypospolitej Obojga Narodów w latach 1344–1795. Lublin: Wydawnictwo Katolickiego Uniwersytetu Lubelskiego, 2006, s. 252. ISBN 83-7363-350-2.
- ↑ Lista została opracowana na podst.: A. Mironowicz, Kościół prawosławny w państwie Piastów i Jagiellonów, Wydawnictwo Uniwersytetu w Białymstoku, Białystok 2003
- ↑ A. Mironowicz, Metropolia kijowska w strukturze patriarchatu konstantynopolitańskiego (988–1685) [w:] red. A. Mironowicz, U. Pawluczuk, P. Chomik, Autokefalie Kościoła prawosławnego w Polsce, Uniwersytet w Białymstoku, Białystok 2006, ISBN 978-83-7431-062-8, s. 24
- ↑ Киевская епархия. [dostęp 2015-07-30]. [zarchiwizowane z tego adresu (2017-01-12)]. (ros.).
- ↑ Блаженніший Митрополит Київський і всієї України Онуфрій (Орест Володимирович Березовський)
- ↑ a b c Предстоятель Украинской Православной Церкви возглавил ежегодное епархиальное собрание духовенства Киевской епархии. patriarchia.ru, 26 grudnia 2017. [dostęp 2017-12-27]. (ros.).
- ↑ a b c Киевская епархия
Bibliografia, linki
- Jakowenko N., Historia Ukrainy, 2000.
- Historia Kościoła w Polsce, T. 1, do roku 1764, Cz. 2, Od roku 1506, red. B. Kumor, Z. Obertyński, Poznań – Warszawa 1974.
- Paweł Przeciszewski, Prawosławna Metropolia Kijowska (988–1686) – pomiędzy Konstantynopolem, Rzymem a Moskwą
- p
- d
- e
Prawosławni metropolici Kijowa
| Podporządkowani Patriarchatowi Konstantynopolitańskiemu |
|
|---|---|
| Rezydujący w Czehryniu, nieuznani przez lewobrzeżną starszyznę kozacką |
|
| Piastujący urząd metropolity w Kijowie i na lewobrzeżnej Ukrainie |
|
| Podporządkowani bezpośrednio Patriarchatowi Moskiewskiemu |
|
| W jurysdykcji Patriarchatu Moskiewskiego, w Egzarchacie Ukraińskim |
|
| W jurysdykcji Patriarchatu Moskiewskiego, w Ukraińskim Kościele Prawosławnym Patriarchatu Moskiewskiego |
|
| Ukraiński Kościół Prawosławny Patriarchatu Kijowskiego |
|
| W jurysdykcji Kościoła Prawosławnego Ukrainy |
|
