Aydınlatma
Aydınlatma veya ışıklandırma; tiyatro, dans, opera gibi sahne sanatlarında kullanılan aydınlatma yöntemi. Sahne ışıklandırması amaçlı da kullanılan yöntem son yıllarda bina, tarihî eser ya da dikkat çekilmesi istenen bölgenin görsel olarak zenginleştirilip, dikkat çekici bir şekilde aydınlatılması amacıyla da kullanılmaktadır.
Farklı ışıklandırma amaç ve prensipleri için sahne ışıklandırma araçlarının birçok farklı türü kullanılmaktadır.
Sinemada Aydınlatma
Aydınlatma, ışıktan ziyade gölgelerin denetlenmesi anlamına da gelir.[1]
Çevremizde bulunan her tür aydınlatma kaynağı, niteliği ne olursa olsun, televizyon ve sinema yapımlarında dört temel aydınlatma biçiminde kullanılabilir. Bunlar; anahtar ışık, dolgu ışığı, arka ışık ve fon ışığıdır. Sinema ve televizyonda aydınlatma yapmanın üç temel nedeni vardır:
Bunlardan ilki teknik nedendir, nesneleri görünür kılabilmek ve teknik anlamda bu görüntüyü kaydedebilmek için ışığa gerek duyulmaktadır.
İkincil neden estetik boyuttur, iki boyutlu bir düzlem olan sinema perdesi veya televizyon ekranında üçüncü boyut yanılsamasını yaratabilmek amacıyla kullanılır.
Üçüncü olarak psikolojik ortamı yaratmak ve zamanı belirtmek amaçlanır.
Aydınlatma ile üçüncü boyut yanılsamasını ortaya koyabilmek ya da gerçek yaşamdaki görüntüler oluşturabilmek için üç nokta aydınlatması olarak adlandırılan aydınlatma sistemi kullanılır. Üç nokta aydınlatma tekniği sinema ile ortaya çıkıp televizyonun sinemadan ödünç aldığı bir olgudur. Aydınlatılacak nesne ya da ortamın özelliklerine göre üç farklı aydınlatma kaynağı stüdyo veya film setine yerleştirilir, etkili bir derinlik yaratabilmek amacıyla mekan ya da nesnenin her yüzeyi farklı ışık yoğunlukları ile aydınlatılmalıdır.
Üç Nokta Aydınlatma [2]
Bu tür aydınlatmaya üç nokta denmesinin temel nedeni üç farklı aydınlatma kaynağının kullanılıyor olmasıdır. Bu kaynaklar; anahtar ışık, dolgu ışığı ve arka ışıktır. Aydınlatılan sahne veya nesne üzerinde bu üç kaynağın her birinin farklı etkisi vardır. Sözü edilen üç aydınlatma farklı açılardan, farklı yoğunluklarda ve farklı yönlerden nesne üzerine yönlendirilir. Bu kaynakların ışıkları odaklanmış veya dağınık olabilir.
Anahtar Işık
Anahtar ışık bir nesne veya mekanın aydınlatılmasında kullanılan en önemli aydınlatma kaynağıdır, genellikle kameranın yanından nesneyi görünür kılmak ve nesnenin temel biçimini öne çıkarmak için kullanılır. Eğer sert bir gölge isteniyorsa sert ışık veren bir spot ışığı; gölgesiz, yumuşak bir görüntü isteniyorsa yumuşak ışık veren bir aydınlatma kaynağı kullanılabilir. Prensip olarak kameranın hemen yanında kullanılsa da yapımın niteliğine bağlı olarak kamera ile belli açılar yapabilir, bu da anlatımda farklılıkları ortaya çıkarabilir.
Anahtar ışığın bulunduğu noktaya göre tüm nesneleri eşit olarak aydınlattığı düşünülür fakat tüm noktalar aynı biçimde aydınlatılırsa derinlik etkisi ortadan kalkar, iki boyutlu görüntünün oluşmasına yol açar. Anahtar ışık kameranın hemen yanında olursa küçük gölgeler oluşacaktır ve nesnenin biçimi net olarak ortaya çıkmayacaktır, bunun yerine kamerayla arasındaki mesafe ve açı artarsa gölgeler uzayacaktır. Kullanılan anahtar ışığın düzeyi çok düşük veya çok yüksek olmamalıdır, çok düşük ışık düzeyi film veya video için teknik gereksinimleri karşılamazken çok yüksek ışık düzeyi ise görüntüde bozulmalara neden olacaktır. Anahtar ışık nesnenin yalnızca bir kısmını aydınlatacaktır diğer taraf ise, kaynağın niteliğine göre, gölgeli kalacaktır. Eğer aydınlatma kaynağı sert ışık ise sert, keskin ve koyu gölgeler oluşacaktır.
Dolgu Işığı
Anahtar ışığın oluşturduğu gölgeleri yok etmek veya anlatıma uygun biçimde azaltmak için kullanılır. Anahtar ışığın bıraktığı sert gölgeleri yok etmek veya azaltmak ve doğal bir anlatımı azaltmak için daha yumuşak ikinci bir aydınlatma kaynağına ihtiyaç duyulur. Dolgu ışıkları genellikle dağınık ve yumuşak ışık veren aydınlatma kaynaklarından oluşur. Dolgu ışığın anahtar ışığa göre ters tarafta ve hemen hemen aynı açı ile yerleştirilmesi yaygın bir kullanımdır. Dolgu ışıkları gölgeleri en aza indirir ve görüntülenen nesne veya mekanda biçim, doku ve boyutların ortaya çıkmasına yardımcı olur. Dolgu ışık kaynakları birden fazla sayıda kullanılabilir.
Arka Işık
Bazı kaynaklarda tepe ışığı olarak da adlandırılan bu aydınlatma kaynağının amacı, kaydedilen nesnenin fondan ayrılmasını sağlamak ve derinlik etkisini arttırmaktır. Genelde nesnenin tam arkasından veya arka üst açısından verilir. Arka ışığın kullanıldığı durumlarda insan veya dekor malzemeleri varsa bunlar fondan uzakta olmalıdır. Eğer ışığın yoğunluğu az ise üçüncü boyutu oluşturma görevi azalacaktır bu yüzden arka ışığın anahtar ışığa eşit veya biraz az şiddette olması tercih edilir.
Bu üç ışık kaynağının bir arada kullanılmasıyla doku, gerçeklik yanılsaması, psikolojik atmosfer ve ilgi noktası/noktaları ortaya çıkarılır.
Fon Işığı
Üç aydınlatma kaynağına ek olarak fonda oluşan gölgeleri gidermek amacıyla aydınlatma kaynaklarına ihtiyaç duyulur, nesnenin arkasında kalan kısmı aydınlatmak için genelde yumuşak ışık kaynakları kullanılır ve bu kaynakların anahtar ışığın bulunduğu yönden kullanılması tercih edilir.[3]
Ayrıca bakınız
- High-key ışıklandırması
- Low-key ışıklandırması
- Sahne ışıklandırması
Dış bağlantılar
- Stagelink Işıklandırma Tasarımcıları Yönetmeliği
- Birleşik Krallık Ses ve Işıklandırma Topluluğu 18 Şubat 2019 tarihinde Wayback Machine sitesinde arşivlendi.
- Blue-Room Teknik Forumları 12 Kasım 2020 tarihinde Wayback Machine sitesinde arşivlendi.
 | Optik ile ilgili bu madde taslak seviyesindedir. Madde içeriğini genişleterek Vikipedi'ye katkı sağlayabilirsiniz. |
