Turukkiler

Turukkiler veya Turuklar, Tunç Çağı döneminde Antik İran'ın kuzeybatı bölgelerinde yaşamış bir Yakın Doğu halkıydı. Özellikle Urmiye Gölü havzasında ve Zagros Dağları'nın kuzeybatı vadilerinde yaşadılar. Turukkilerin nüfusunu farklı topluluklardan insanların oluşturduğu düşünülüyor. Turukkilerin bugünkü Türk halklarının atası olan bir kavim olduğu ileri sürülmüştür.^{[1][2][3][4][5][6][7][8][9]} Kendileri hakkında fazla bilgi bulunmamakla birlikte, yöneticilerinden birinin ismi İlşu-Nail'dir.

Tarihi

Keşif

Fransız bilim adamlarının, Fırat Nehri'nin batı yakasında, günümüz Irak - Suriye sınırı yakınında yaptığı kazılarda , Mari antik kentinin kraliyet arşivleri ortaya çıkarıldı. Çivi yazılı tabletlerin (kil tabletler) metinleri, 1950'den başlayarak yirmi yıl sonra Georges Dossin tarafından Louvre Müzesi Haberleri'nde tefrika edildi . Yirmiden fazla metinde çocuğun adı turukku olarak okunuyordu. Bu ismin ilk kez Türklerle ilgili olduğunu söyleyen HZ Koshay, 1982 yılında Bükreş'te yayınlanan bir bilimsel bültende turukku kelimesinin geçtiği satırı iki tablete yazdırdı . 1989 yılında S. Bayram, turukku kelimesinin geçtiği 11 tabletin daha bulunduğunu kaydetti. Azerbaycanlı tarihçiler Z. Yampolski, Y. Yusifov ve S. Alyarov (1996) da Asurca metinlerde geçen Turukku veya Turukki boynunu Türkçe olarak kabul etmişler ve bu ismin farklı zamanlarda ve farklı dillerde yazıldığını belirtmişlerdir. as ıtüruk // török ​​// turuk // türki şeklinde işlendiğini belirtmişlerdir.

Ancak Mari metinlerinin transkripsiyonunda bu isim doğru bir şekilde verilmemiştir. Nitekim Türk kelimesinin eski şekli turuktur ve bu şekil Asur metinlerine de yansımaktadır. Ancak Türk isminin Asur bağlamında fonetik okunuşu tu-ru-ki iken Asurlular bunu Turukku olarak yazıya döküyorlar, yani Asur lehçesine göre ismin son ünsüzünü geminate (çift) ünsüz olarak okuyorlar. metinlerin çoğunda bu isimde bir ikiz ünsüz yoktur. Adadnerari yazıtında (XIV. yüzyıl) Turuki ülkesinden tu-ru-ki-i olarak bahsedilmektedir. Bu ismin yanlış okunuşu Alman bilim adamı K. Riemschneider'in "Akad dili" ^[10] ders kitabında da gösterilmektedir ; metinde Tu-ru-ku-tum olarak verilen biçim, metnin sözlüğünde Turukkutum olarak transkripsiyonlanmıştır. Prof. F. Jalilov, 25 numaralı tabletin 9 ve 10. satırlarını inceleyerek ismin yanlış yazıldığının açıkça ortaya çıktığını belirtiyor:

(9) Li-da-a-ia awilum Tu-ru-ku-u ,

(10) u awilum Tu-ru-ku-u sha it-ti-shu . ^[11]

İsmin her iki mısradaki yazılışında çift ünsüz yoktur. Bu nedenle metinlerde bu isme eklenen Sami ekleri geçtiğinde kelime Türkçe haliyle kalır ve turuk olarak okunması gerekir. " turk//turk ve o işareti bulunmadığından torok//toruk// turok//türük//türk varyantlarında da telaffuz edilmesi mümkün olabilir ancak turuk biçimi etimolojik olarak karakteristik olduğundan daha çok kullanılır. o dönem için bu formu kullanmak doğrudur.^[12]

Tunç Çağı

Asur devleti M.Ö. 7. yüzyılın sonunda dağılıncaya kadar 1500 yıl boyunca periyodik olarak eski Azerbaycan da dahil olmak üzere komşu bölgelere yürümüştür. Asur krallarının bu seferlerle ilgili birçok kaydı bulunmaktadır. Turuk boylarına ilişkin Mari belgeleri ancak M.Ö. XIX-XVIII. yüzyılları kapsar. Her ne kadar bu yazıtlarda Süryanilerin olaylara karşı tutumu açıkça belirtilse de Türkler düşman olarak sunulmakta, her halükarda bu yazıtlar Asur-Türk ilişkileri açısından çok değerli tarihi belgelerdir. Olaylar Dicle Nehri'nin her iki yakasında, çoğunlukla da bugünkü Kerkük-Erbil bölgesinde ve Urmu Gölü'nün güneybatı yakasında yaşandı. O dönemde Arrapha (Ar-Apa) olarak adlandırılan Kerkük bölgesi, önce Asurlular'ın, sonra Hurriler'in, Kassiler'in, sonra da yine Süryanilerin saldırısına uğrayan bir Türk bölgesiydi ve nüfusunun etnik yapısı değişti. önemli ölçüde. Asur ordusu, Türk boylarından Ahazim ve Katanum (Kotan) bölgeleri ile vergi veren Hirbazanim (İrbasan) ve Tigunanim (Tigin'e ait) bölgelerinde ve Şuşşara (Susara) bölgesinde Türk askerleriyle savaştı. Lulu'nun Erbil ile Urmu Gölü arasında kalan kısmı. Asurlular genel olarak Dicle'yi geçip Subar, Guti ve Lulu topraklarına doğru yürüdüklerinde Türk askerleriyle karşı karşıya kaldılar.

Mari belgeleri, Turuk boylarının her zaman savunma pozisyonunda kalmadıklarını, periyodik olarak Asur topraklarına saldırdıklarını, Asur ve Asur bölgelerini yağmaladıklarını ve Asur yayılımının doğuya yayılmasını engellediklerini göstermektedir. Bu nedenle Asur çarları Türk kuvvetleriyle uzlaşmak zorunda kaldı. Asur sınırlarını sürekli bir gerilim altında tutan Türkler hakkında kapsamlı bilgi toplamak amacıyla Asur kralları, sınır bölgelerinde çok sayıda casus ve muhafız kullanmıştır. Süryani büyüklerine, Turuk savaşçılarının girdikleri bölgelerdeki nüfusla birlikte hareket yönü, amacı, sayısı, gücü ve davranışları hakkında düzenli olarak bilgi veriliyordu. Hatta Turuk sınırındaki Asahitim kanalının ağzında oturan bekçinin raporunda "Turuk bölgesinden bu tarafa bir haberci geçmiştir" gibi önemsiz küçük bir haber de bulunmaktadır.^[13]

Turukki devletinin kuruluş tahmini bilinmemekle birlikte tahmini olarak kuruluş yılının y. M.Ö. 2250 olduğu düşünülmektedir.^[14]Üstten de anlaşılacağı üzere, Turukkular Eski Süryani İmparatorluğu için büyük bir tehtiddi. Özellikle bu tehdit I. Şamşi-Ahad (M.Ö. 1813-1782) ve oğlu İşme-Dagan (M.Ö. 1871-1850) döneminde çok yüksekti. Turukkular, Ahazum devleti ile müttefikti ve Yasmah-Ahad'ın yazdığı bir mektupta İkallum'da İşme-Dagan ile savaşmak için oraya toplandılar.

Turukkiler, tarihçi Peter Plafziner'e göre M.Ö. 1769 ya da M.Ö. 1768'de Hurri yönetimi altındaki Mardaman şehrini yağmalamışlardır. Babiller'in Turukkileri yenişinin 37. yılı Hammurabi tarafından yaklaşık M.Ö. 1773'te kutlandı.

Ayrıca bakınız

• İran tarihi
• Hurriler
• Türk tarihi

Kaynakça